Żona odeszła i żąda pieniędzy na dzieci - od czego zależy wysokość alimentów?

Alimenty rodziców na dzieci

Zgodnie z art. 135 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.): Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Najsilniejszym obowiązkiem alimentacyjnym jest obowiązek rodziców względem małoletniego dziecka. W świetle orzecznictwa dzieci mają prawo do równej z rodzicami stopy życiowej, niezależnie od tego, czy żyją z nimi wspólnie, czy też oddzielnie. Sąd Najwyższy podkreśla, że rodzice zobowiązani są dzielić się z małoletnimi dziećmi nawet bardzo skromnymi dochodami. Zaspokojenie potrzeb dziecka może wymagać naruszenia przez rodziców substancji ich majątku.

Obowiązek alimentacyjny względem małoletniego dziecka obejmuje dostarczanie nie tylko środków utrzymania, lecz także wychowania. Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka nie jest ograniczony żadnym sztywnym terminem i nie ustaje w związku z osiągnięciem przez nie określonego wieku lub stopnia wykształcenia. Zasadniczą okolicznością, od której zależy trwanie bądź ustanie tego obowiązku, jest to, czy dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Rodzice mogą być zobowiązani świadczyć alimenty dziecku pełnoletniemu w szczególności, jeżeli kształci się, jest dotknięte niepełnosprawnością lub chorobą.

Czym kieruje się sąd, orzekając o wysokości alimentów na dzieci?

W orzecznictwie wskazuje się, że orzekając o tym obowiązku należy brać pod uwagę, czy osobiste zdolności i cechy charakteru dziecka pełnoletniego pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie przez nie kształcenia (red. Osajda, komentarz art. 133 K.r.o. Legalis). W orzecznictwie utrwalone jest, że „przez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego rozumieć należy potrzeby, których zaspokojenie zapewni mu – odpowiedni do jego wieku i uzdolnień – prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy” [uchwała SN (PSIC) z 16.12.1987 r., III CZP 91/86, OSNCP 1988, Nr 4, poz. 42, teza IV]. Sąd Najwyższy podkreśla, że składają się na nie „potrzeby materialne i niematerialne” (...). Obydwa te rodzaje potrzeb są ze sobą sprzężone i tylko ich łączne zaspokojenie zapewnia godziwą egzystencję. (...) Są one uzależnione od indywidualnych cech uprawnionego, tj. od wieku, stanu zdrowia, zawodu, pozycji społecznej i dotychczasowej stopy życiowej [tak uchwała SN (PSIC) z 16.12.1987 r., III CZP 91/86.

Zarobkowe i majątkowe możliwości rodzica a alimenty

Po stronie zobowiązanego zakres świadczeń alimentacyjnych wyznaczają jego „zarobkowe i majątkowe możliwości” (art. 135 § 1 K.r.o.). Istotne dla stosowania tego przepisu jest właściwe odczytanie pojęcia „możliwości”. Redakcja komentowanego przepisu jednoznacznie wskazuje, że nie w każdym wypadku określenie wysokość należnych uprawnionemu alimentów powinno następować na podstawie uzyskiwanych w danym czasie przez zobowiązanego zarobków i dochodów. W orzecznictwie utrwalone jest, że zakres świadczeń alimentacyjnych wyznaczają takie zarobki i dochody, jakie osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy należytym wykorzystaniu swoich zdolności. Należy także przedstawić kluczowe stanowisko orzecznictwa, iż: „Przy ocenie zakresu obowiązku alimentacyjnego – należy brać pod uwagę także usprawiedliwione potrzeby własne zobowiązanego” (tak wyrok SN z 28.11.1975 r., III CRN 330/75, Legalis; a także m.in. wyrok SN z 08.10.1976 r., III CRN 205/76, Legalis). W świetle art. 135 § 1 K.r.o. konieczne jest zachowanie „rozsądnej równowagi pomiędzy zaspokajaniem potrzeb uprawnionego a poziomem życia zobowiązanego”. Świadczenie alimentów nie może prowadzić do popadnięcia zobowiązanego w niedostatek [tak uchwała SN (PSIC) z 16.12.1987 r., III CZP 91/86, OSNCP 1988, Nr 4, poz. 42, uzasadnienie tezy IV; a także m.in. wyrok SA w Krakowie z 21.6.2016 r., I ACa 297/16, Legalis].

Jak widzimy, granica w zakresie ustalania obowiązku alimentacyjnego jest płynna i zależy od stanu faktycznego. Jeżeli brata nie stać na wysokie alimenty, powinien to podnosić przed sądem, wskazując na złą sytuację majątkową. Jeżeli dzieci posiadają jakieś szczególne, usprawiedliwione potrzeby, to wiadomym jest, iż obowiązek ten będzie wyższy. Wyższy będzie też w przypadku dzieci szkolnych, uczęszczających na zajęcia dodatkowe itp. Określenie obowiązku alimentacyjnego zależne jest także od wielkości miasta. Oprócz przywołanych tu potrzeb dziecka, sąd bierze pod uwagę zarobkowe możliwości zobowiązanego oraz realnie uzyskiwane wynagrodzenie. Jeżeli wynagrodzenie brata jest niskie, a także możliwości majątkowe, to obowiązek ten będzie odpowiednio niższy. Kluczowe jest także dotychczasowe życie dziecka, jeżeli bowiem w trakcie trwania małżeństwa brat żył na wysokim poziomie, to sąd również będzie chciał ustalić takie alimenty na dziecko.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 1975 r., III CRN 330/75
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08 października 1976 r., III CRN 205/76
5. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86
6. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 czerwca 2016 r., I ACa 297/16