Podjęcie pracy przez dziecko a alimenty

Zmiana w formie alimentacji

Opis sytuacji odpowiada treści artykułu 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (skrótowo: K.r.io.): „w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego”. Chodzi o zmianę stosunków (z zakresu alimentacji) z uwagi na dwie okoliczności. Pierwszą z tych okoliczności jest uzyskanie przez Pańską córkę pełnoletności, a więc również pełnej zdolności do czynności prawnych – art. 10 Kodeksu cywilnego (skrótowo: K.c.). Drugą z tych okoliczności jest podjęcie pracy zarobkowej przez wierzycielkę alimentacyjną.

Uzyskanie pełnoletności przez Pańską córkę oznacza, że przestała ona podlegać władzy rodzicielskiej (art. 92 i następne K.r.io.) – art. 92 K.r.io. w związku z art. 10 K.c. Wobec tego warto rozważyć doprowadzenie do wprowadzenia oficjalnie zmiany sposobu płacenia alimentów na rzecz tej młodej kobiety. Jeżeli nadal oficjalnie (np. w wyroku, w którym orzeczono alimenty) wskazano jakąś osobę (np. matkę wierzycielki alimentacyjnej) jako osobę uprawnioną do otrzymywania alimentów, to zasadne wydaje się zażądanie (np. w pozwie) wprowadzenia nowego sposobu płacenia alimentów – np. na rachunek bankowy wierzycielki alimentacyjnej; oczywiście, o ile nie doszłoby do zwolnienia Pana z wypełniania obowiązku alimentacyjnego.

Praca zarobkowa córki a alimenty

Przejdźmy do aspektów związanych z podjęciem pracy zarobkowej przez Pańską córkę. Bardzo ważne byłoby doprowadzenie do sprawdzenia, czy wierzycielka alimentacyjna jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Proszę rozważyć zawnioskowanie do sądu o zażądanie dokumentów z Krajowej Administracji Skarbowej na okoliczność dochodów Pańskiej córki. Proszę zwrócić szczególną uwagę na art. 133 K.r.io., który stanowi:

„§ 1. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

§ 2. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

§ 3. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się”.

Daleki jestem od kwestionowania przedstawionego przez Pana stanowiska. Akcentuję aspekty prawne – w tym związane ze stosowaniem prawa. Niejeden dłużnik alimentacyjny (jakże często mężczyzna) ponosi negatywne skutki lekceważenia potrzeby „załatwiania formalności” co do obowiązku alimentacyjnego oraz jego wypełniania. Do rzadkości nie należy ściganie karne (także skutkujące pozbawieniem wolności) – z uwagi na art. 209 Kodeksu karnego (skrótowo: K.k.) – dłużnika alimentacyjnego, który płaci alimenty bezpośrednio swemu już pełnoletniemu (np. już studiującemu) dziecku, a więc w sposób odmienny od oficjalnie wcześniej określonego sposobu płacenia alimentów (np. „do rąk własnych matki dziecka”). Samo tłumaczenie się przed organami ścigania trudno uznać za przyjemne – także w przypadku obronienia się przed oskarżeniami (np. formułowanymi przez matkę dziecka już pełnoletniego). Trzeba także liczyć się z egzekucją komorniczą. Dziecko dostaje pieniądze (z tytułu alimentacji) od swego rodzica (np. od swego ojca), a komornik wszczyna i często prowadzi postępowanie egzekucyjne (o którym niekiedy dłużnik dowiaduje się, otrzymując niższe kwoty od pracodawcy lub sprawdzając stan swego rachunku bankowego).

Wytoczenie powództwa przeciwko córce

Alimentacja z reguły rozliczana jest w cyklach miesięcznych. Dlatego proponuję do końca lutego 2021 r. wytoczyć powództwo przeciwko wierzycielce alimentacyjnej (by uniknąć „przeoczenia” kolejnego miesiąca). Sprawy z zakresu alimentacji (w tym o obniżenie alimentów) rozpatrywane są według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (skrótowo: K.p.c.). Także w sprawach cywilnych (o czym Pan już zapewne wie) duże znaczenie ma odpowiednia aktywność (art. 230 K.p.c.). Przejawem aktywności powoda żądającego obniżenia wysokości alimentów może być zawnioskowanie o zabezpieczenie roszczenia (art. 730 i następne K.p.c.) – np. przez obniżenie wysokości alimentów (o określoną kwotę) do czasu rozpatrzenia sprawy przez sąd.

W różnych postępowaniach bardzo ważne są dowody. Chodzi (między innymi) o wywiązanie się z prawnego obowiązku wykazania faktów (okoliczności), z których wywodzi się skutki prawne (art. 6 K.c., art. 232 K.p.c.). Proszę zastanowić się nad tym, jak Pan mógłby wykazać (także w związku z wnioskiem o zabezpieczenie roszczenia) podjęcie pracy zarobkowej przez wierzycielkę alimentacyjną oraz czasu jej pracy. Realia (niestety) dość często są takie, że ludzie są angażowani na czarno – przynajmniej częściowo (ludzie oficjalnie angażowani faktycznie są wykorzystywani w zakresie większym od wskazanego w umowie). Dlatego trzeba liczyć się z tym, że dane z Krajowej Administracji Skarbowej mogą nie wystarczyć do wykazania wysokości otrzymywanego przez Pańską córkę wynagrodzenia. Wprawdzie rejestrowanie zdarzeń (zwłaszcza w okolicznościach prywatnych) może wiązać się z ryzykiem poniesienia odpowiedzialności prawnej (zapadały wyroki, które mogą zaskakiwać), ale niekiedy dowody obiektywne (w tym np. z nagrań) okazują się niezbędne do wykazania prawdy. Warto rozważyć również dowody z zeznań (np. z zeznań: świadków, Pańskiej córki) oraz z danych „skarbówki” (co do darowizn i spadków).

Niesłuszne pobieranie alimentów

Wprawdzie pojawiają się informacje o skutecznym wskazywaniu wyłudzeń w związku z alimentacją, ale trudno mówić o wykształconej praktyce orzeczniczej w tym zakresie. Dlatego proponuję unikać pokładania dużej nadziei na orzeczenie przez sąd obowiązku zwrotu (części) alimentów, a zwłaszcza skazania za wyłudzenie (czyli za przestępstwo stypizowane w art. 286 K.c.). Zatajenie przed Panem (jako dłużnikiem alimentacyjnym) podjęcia pracy zarobkowej przez Pańską córkę może być traktowane jako zachowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Dlatego zwracam uwagę także na brzmienie art. 144¹ K.r.io.: „zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego”. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka. Wierzycielka alimentacyjna stała się pełnoletnia, więc prawnie dopuszczalne mogłoby być zażądanie – zapewne w pozwie (ponieważ, z uwagi na opis sytuacji, mało prawdopodobne wydaje się zawarcie ugody) – zwolnienia z wykonywania obowiązku alimentacyjnego ze względu na zatajenie przed Panem podjęcia pracy zarobkowej przez wierzycielkę alimentacyjną.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
4. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego - Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555
5. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59