Obowiązek alimentacyjny wobec pełnoletniego dziecka, czy oboje rodzice są zobowiązani?

Obowiązek alimentacyjny wobec dorosłego dziecka

Uzasadnieniem obowiązku alimentacyjnego jest dostarczenie uprawnionemu usprawiedliwionych środków do życia. Wskazać jednak trzeba, iż w przypadku dzieci dorosłych obowiązek ten wygląda odmiennie aniżeli w stosunku do dzieci małoletnich. Może się okazać, iż nie ma potrzeby, aby przez kolejne miesiące czy lata łożył Pan na utrzymanie córki, w szczególności jeżeli Pana obecna sytuacja majątkowa uległa pogorszeniu, a córka nie kontynuowała nauki, ale podjęła pracę zarobkową, która przynosi jej dochód wystarczający na pokrycie podstawowych potrzeb życiowych.

Zgodnie z treścią art. 135 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.): „Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego”. Zgodnie natomiast z treścią art. 133 § 1 K.r.o.: „Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania”.

Jak wynika z powyższych regulacji, zarówno Pan, jak i matka dziecka obowiązani jesteście do świadczeń alimentacyjnych po połowie, przy czym, jak wynika z art. 135 § 2 K.r.o.: „Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.

Przesłanka samodzielności materialnej pełnoletniego dziecka

Artykuł 133 § 1 K.r.o. przewiduje szczególną przesłankę alimentacji dzieci przez rodziców. Jest nią niemożność samodzielnego utrzymania się przez dziecko. Jednak rodzice nie są zobowiązani świadczyć alimentów, jeżeli dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania (zob. art. 103 K.r.o.).

Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka nie jest ograniczony żadnym sztywnym terminem i nie ustaje w związku z osiągnięciem przez dziecko określonego wieku lub stopnia wykształcenia. Zasadniczą okolicznością, od której zależy trwanie bądź ustanie tego obowiązku, jest to, czy dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Rodzice mogą być zobowiązani świadczyć alimenty dziecku pełnoletniemu w szczególności, jeżeli kształci się, jest dotknięte niepełnosprawnością lub chorobą. W orzecznictwie wskazuje się, że orzekając o tym obowiązku należy brać pod uwagę, czy osobiste zdolności i cechy charakteru dziecka pełnoletniego pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie przez nie kształcenia.

Kontynuacja nauki przez dziecko, możliwości materialne rodzica

W nauce prawa podnosi się, że wprowadzenie komentowanej regulacji „stanowi podsumowanie orzecznictwa Sądu Najwyższego, który pod rządami poprzednio obowiązujących przepisów dopuszczał możliwość uchylenia się przez rodziców od obowiązku alimentacyjnego względem pełnoletniego dziecka jeżeli »nie dokłada ono starań w celu uzyskania możliwości samodzielnego utrzymania się«. Sytuacja taka ma miejsce, na przykład gdy pełnoletnie dziecko, już przygotowane do pracy, zaniedbuje studia, z własnej winy nie zdając egzaminów (…)” (tak J. Zatorska, Komentarz do zmiany art. 133, Nb 3). Wskazuje się, że w danych okolicznościach takim zachowaniem może być m.in. „nieuczestniczenie w zajęciach studenckich i brak pozytywnych wyników egzaminów i zaliczeń, powtarzanie roku, niepodjęcie studiów pomimo uzyskania środków finansowych na zapłatę czesnego albo czynszu na najem mieszkania, podejmowanie studiów na kolejnym kierunku itd.” (tak J. Haberko, Charakter prawny relacji, s. 54).

Zatem jeżeli Pańska córka w dalszym ciągu się uczy, alimenty są jej jak najbardziej potrzebne, chyba że równocześnie pracuje zarobkowo. Jednocześnie, jeżeli Pana zdolności finansowe znacznie się pogorszyły, można rozważyć zaprzestanie uiszczania alimentów, o ile Pana możliwości finansowe na to nie pozwalają.

Reasumując, alimenty mają za zadanie zabezpieczyć aktualne, usprawiedliwione potrzeby dziecka związane m.in. z nauką, nawet jeżeli dziecko jest pełnoletnie. Rodzice obowiązani są do równego łożenia na potrzeby dziecka, jeżeli jednak rodzic sprawuje opiekę osobistą, to stanowi jego wkład w obowiązek alimentacyjny.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59