Nienależnie pobrane alimenty - pozew przeciw córce czy matce, na której konto trafiały?

Rodzic jako przedstawiciel ustawowy małoletniego dziecka

Pana obawy są w pełni uzasadnione. Powinien Pan pozwać zarówno córką, jak i jej matkę. Według art. 98 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.) – rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Przedstawicielstwo rodziców obejmuje dokonywanie czynności prawnych (art. 95 § 1 K.c. oraz czynności przed sądami (art. 66 K.p.c.) i innymi organami państwowymi. Reprezentacja dziecka przez rodziców obejmuje również wszystkie czynności z zakresu zarządu majątkiem dziecka (art. 101).

Nienależne alimenty – pozew przeciwko córce i matce

W procesie o alimenty stroną była małoletnia, a matka jedynie jej przedstawicielem ustawowym i to na rzecz córki., a nie jej matki, zostały zasądzone alimenty. Tym samym również córka posiada legitymację bierną w niniejszej sprawie, skoro świadczenie alimentacyjne płacone było dla niej, a jedynie do rąk matki. Podstawę prawną powództwa stanowił zatem przepis art. 410 § 2 K.c., zgodnie z którym – świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Obowiązek zwrotu nienależnych alimentów a zasady współżycia społecznego

Należy jednak mieć na uwadze także zasady współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 411 pkt 2 K.c. – nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Jak wskazuje się w judykaturze, powyższy przepis znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy ten, kto spełnił świadczenie, nie był prawnie zobowiązany, lecz można mu przypisać moralny obowiązek wobec przyjmującego świadczenie; w takiej sytuacji spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego (por. wyrok SN z dnia 21 września 2004 r., II PK 18/2004, OSNPiUS 2005, nr 6, poz. 84).

Jednocześnie o tym, czy świadczenie czyni zadość zasadom współżycia społecznego, decyduje każdorazowo całokształt okoliczności konkretnego przypadku; czynią zadość zasadom współżycia społecznego zwłaszcza tzw. świadczenia quasi-alimentacyjne (por. wyrok SN z dnia 17 lutego 2000 r., I PKN 537/99).

Przesłanka zgodności z zasadami współżycia społecznego i czynieniu im zadość odwołuje się do systemu wartości i ocen, dlatego powinna być ona dokładnie badana w każdej sytuacji faktycznej związanej z jej podniesieniem. Nie będzie więc można żądać zwrotu świadczenia, gdy odpowiada ono obowiązkom akceptowanym przez społeczeństwo lub też przyjętym zwyczajom postępowania (B. Paul, Koncepcje rozliczeń majątkowych między konkubentami, PS 2003, nr 3, s. 16; A. Rzetecka-Gil, Komentarz do art. 411 K.c., teza 22, op. system prawny LEX).

Stąd też pozwanie córki nie gwarantuje zwrotu nadpłaconych alimentów.