Ładowanie...

Jak zmusić dzieci do opieki nad matką?

Autor: Marek Gola • Opublikowane: 2022-05-06 • Aktualizacja: 2025-01-17

Moja babcia (mama zmarłego już taty) potrzebuje z powodu choroby opieki całodobowej. Ma dwoje dzieci, które w ogóle nie pomagają. Wszystko spadło na mnie – czyli na wnuczkę. Jak mogę zmusić jej dzieci do uczestnictwa w tej opiece nad ich matką?

Jak zmusić dzieci do opieki nad matką?

Alimenty od dzieci na rzecz babci

W pierwszej kolejności należałoby się zastanowić, co takiego się stało, że rodzeństwo Pani ojca wymaga od Pani opieki i utrzymania babci. Czy otrzymała Pani od babci jaką darowiznę obciążoną służebnością. O ile taka sytuacja nie ma miejsce, wówczas wskazać należy, iż babcia ma prawo osobiście lub przez pełnomocnika (którym może być także Pani) domagać się od swoich dzieci alimentów na siebie.

Mianowicie zgodnie z art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Innymi słowy dzieci Pani babci są zobowiązane do świadczenia alimentacyjnego wówczas, jeżeli ich matka znajduje się w niedostatku. Z tego, co Pani pisze, babcia może znajdować się w niedostatku, bowiem nie jest w stanie sama swoimi dochodami zapewnić sobie opieki.

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Obowiązek alimentacyjny

Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Każde zatem dzieci będzie zobowiązane w innej części, chyba że możliwości zarobkowe i majątkowe są takie same u wszystkich. W toku postępowania o alimenty sąd w pierwszej kolejności ustali, jakie są usprawiedliwione potrzeby Pani babci, a następnie ustali możliwości zarobkowe jej żyjących dzieci. Zgodnie z tymi ustaleniami sąd zasądzi odpowiednie alimenty jedynie od osoby, wobec której mama wystąpi do alimenty. Sąd weźmie też pod uwagę, jakie babcia ma potrzeby i czy są one zaspokajane. Niedostatek będzie bowiem w takiej sytuacji postrzegany jako możliwość zaspokojenia podstawowych potrzeb matki.

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Niedostatek babci

Rodzice mogą domagać się alimentów od pełnoletnich dzieci. Powstanie obowiązku alimentacyjnego względem rodziców jest uzależnione od zaistnienia określonych przesłanek. Po stronie rodziców przesłanką jest ich stan niedostatku. Natomiast dzieci muszą mieć możliwości zarobkowo-finansowe, aby spełnić nałożony na nich obowiązek. Niezbędnym w takim przypadku będzie zatem wykazanie owego niedostatku i możliwości zarobkowych córki. W orzecznictwie przyjmuje się, iż niedostatek ma miejsce wtedy, gdy „uprawniony nie może w pełni własnymi siłami i z własnych środków, zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb” (por. teza III uchwały SN z dnia 16 grudnia 1987 r. w sprawach alimentacyjnych). Według J. Gwiazdomorskiego (System…, s. 1015) „w niedostatku znajduje się osoba, która nie jest w stanie uzyskiwać środków swego utrzymania, tzn. środków zaspokajania swoich potrzeb samodzielnie czy własnymi siłami”.

W literaturze prezentowany jest słuszny pogląd, w myśl którego wysokość obciążenia alimentacyjnego powinna być określona na takim poziomie, aby nie prowadziła do niedostatku samego obciążonego (tak J. Pietrzykowski, w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem, s. 636 oraz powołani tam autorzy: S. Szer i J. Winiarz).

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›

Pozew o alimenty

Z pozwem o alimenty może wystąpić tylko Pani babcia, chyba że udzieli pełnomocnictwa do reprezentowania. Pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, a w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia. Innymi słowy pełnomocnikiem prócz pełnomocnika profesjonalnego (adwokat lub radca prawny) mogłaby być także Pani jako wnuczka.

Przykłady

Pani Anna, emerytka z niską emeryturą

Pani Anna ma 80 lat i otrzymuje niską emeryturę, która ledwo wystarcza na opłacenie podstawowych rachunków i leków. Z powodu pogarszającego się stanu zdrowia, wymaga stałej opieki, na którą jej nie stać. Ma dwoje dorosłych dzieci: syna, który pracuje jako informatyk i dobrze zarabia, oraz córkę, która prowadzi mały sklep i jej sytuacja finansowa jest skromniejsza. W tym przypadku, pani Anna, znajdując się w niedostatku (nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb), ma prawo wystąpić do sądu o alimenty od obojga dzieci. Sąd, biorąc pod uwagę jej potrzeby (opieka, leki, wyżywienie), a także możliwości zarobkowe syna i córki, ustali wysokość alimentów, które każde z nich będzie zobowiązane płacić, uwzględniając ich indywidualną sytuację finansową. Syn, ze względu na wyższe zarobki, prawdopodobnie będzie zobowiązany do płacenia wyższej kwoty.

 

Pan Jan, po udarze mózgu

Pan Jan, w wieku 75 lat, przeszedł udar mózgu, w wyniku którego jest częściowo sparaliżowany i wymaga stałej rehabilitacji oraz opieki pielęgniarskiej. Jego emerytura nie pokrywa kosztów leczenia i opieki. Ma troje dorosłych dzieci, z których jedno mieszka za granicą i utrzymuje sporadyczny kontakt, drugie pracuje na etacie z przeciętnym wynagrodzeniem, a trzecie jest bezrobotne. W tej sytuacji, pan Jan, ze względu na stan zdrowia i wysokie koszty leczenia i opieki, również znajduje się w niedostatku. Może on wystąpić do sądu o alimenty od dzieci. Sąd, oceniając sytuację, weźmie pod uwagę zarówno potrzeby pana Jana, jak i możliwości finansowe każdego z dzieci. Dziecko mieszkające za granicą, jeśli jego sytuacja finansowa na to pozwala, również może zostać zobowiązane do alimentów. Bezrobocie jednego z dzieci niekoniecznie zwalnia go z obowiązku alimentacyjnego, sąd może bowiem wziąć pod uwagę jego możliwości zarobkowe, a nie tylko aktualne dochody.

 

Pani Maria, w domu opieki

Pani Maria, cierpiąca na demencję starczą, wymaga całodobowej opieki specjalistycznej i przebywa w domu opieki. Koszty pobytu w takim ośrodku są bardzo wysokie i przekraczają jej możliwości finansowe. Ma dwoje dzieci, które odmawiają partycypowania w kosztach. W tym przypadku, pani Maria, ze względu na stan zdrowia i wysokie koszty opieki, znajduje się w niedostatku. Może ona, osobiście lub przez pełnomocnika (np. wnuczkę), wystąpić do sądu o alimenty od dzieci. Sąd, po analizie sytuacji, może zobowiązać dzieci do pokrywania części lub całości kosztów pobytu matki w domu opieki, w zależności od ich możliwości finansowych.

Podsumowanie

Kluczowym aspektem jest fakt, że polskie prawo nie przewiduje możliwości zmuszenia kogokolwiek do osobistej opieki nad bliskim, w tym nad rodzicem. Obowiązek ten ma charakter moralny, a nie prawny. Niemniej jednak, w sytuacji gdy rodzic znajduje się w niedostatku, czyli nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb (np. z powodu choroby, wieku, niskich dochodów), ma prawo dochodzić alimentów od swoich dzieci. Obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej, a jego wysokość jest ustalana przez sąd na podstawie potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanych. Postępowanie o alimenty inicjuje sam uprawniony (rodzic) lub jego pełnomocnik. Warto pamiętać, że niedostatek nie oznacza jedynie braku środków do życia, ale również brak możliwości zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb, takich jak leczenie, opieka czy pobyt w placówce opiekuńczej. Zatem, choć nie można zmusić do osobistej opieki, istnieje mechanizm prawny, który może zobowiązać finansowo dzieci do wsparcia rodzica w trudnej sytuacji.

Oferta porad prawnych

Oferujemy Państwu profesjonalne porady prawne online, skierowane do osób borykających się z problemami opieki nad starszymi rodzicami i dochodzenia alimentów. Nasze usługi obejmują kompleksową analizę Państwa indywidualnej sytuacji, ocenę prawnych możliwości dochodzenia świadczeń alimentacyjnych od zobowiązanych członków rodziny, a także doradztwo w zakresie przygotowania niezbędnych dokumentów i reprezentacji przed sądem. Zapewniamy dyskrecję, rzetelną wiedzę i indywidualne podejście do każdej sprawy.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59

Porady Prawne online

Dlaczego warto?Numer telefonu pozwoli na kontakt
w przypadku podania nieprawidłowego emaila.
Otrzymasz SMS o wycenie i przygotowaniu
głównej odpowiedzi, a także w przypadku
problemów technicznych. Wiele razy podany
numer pomógł szybciej rozwiązać problem.

Zgadzam się na przesyłanie informacji handlowych przez administratora na podany e-mail zgodnie z ustawą z 18.07.02 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t. j. Dz. U. 2017 poz. 1219, z późn. zm.).

  Wycenę wyślemy do 1 godziny
* W dni robocze w godzinach od 7 do 20.
* W weekendy i święta do 2 godzin.

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Pracujemy 7 dni w tygodniu