Córka ma męża i dziecko, a ja nadal płacę alimenty, co zrobić?

Formalne zakończenie obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka

W świetle przedstawionych przez Panią informacji więcej niż jeden raz wystąpiły okoliczności, których dotyczy treść artykułu 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (skrótowo: K.r.o.): „W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego”. Wobec tego należy dążyć do formalnego zakończenia obowiązku alimentacyjnego. Podkreślam, że chodzi o załatwienie sprawy formalnie, oficjalnie – bez żadnej „drogi na skróty”.

Ocena sytuacji oraz Pani argumentacja będą bardziej trafne, a zwłaszcza bliższe kryteriom prawnym, jeżeli sytuację zestawi Pani z przepisami prawnymi; szczególnie zawartymi w K.r.o., ale nie tylko w jego Dziale III Obowiązek alimentacyjny (od art. 128 do art. 144¹ K.r.o.). Postaram się zaproponować część argumentacji do przedstawienia w Pani pozwie o zwolnienie od obowiązku alimentacyjnego; część argumentacji, ponieważ Pani od wiele lat zna sytuację.

Zabezpieczenie żądania – zaniechanie płacenia alimentów w trakcie postępowania

Z uwagi na zaistniałe poważne zmiany stosunków (założenie rodziny przez wierzycielkę alimentacyjną i jej męża oraz urodzenie dziecka), proponuję zawnioskować o zabezpieczenie Pani żądania (dotyczącego zwolnienia z obowiązku alimentacyjnego) – art. 730 i następne Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.); wniosek o udzielenie zabezpieczenia (zwłaszcza z załączonymi do niego dokumentami, potwierdzającymi bardzo istotne okoliczności) mógłby dotyczyć znacznego obniżenia, a może nawet zgody na zaprzestanie płacenia przez Panią alimentów do czasu rozpatrzenia wytoczonego przez Panią powództwa.

Pani córka (wierzycielka alimentacyjna w zakresie alimentów od Pani zasądzonych) przed kilku laty stała się pełnoletnia – art. 10 Kodeksu cywilnego (K.c.). Wtedy też przestała podlegać władzy rodzicielskiej (wniosek z art. 92 K.r.o. w związku z art. 10 K.c.). Jeżeli aktualnie sformalizowany obowiązek alimentacyjny (Panią obciążający) polega na płaceniu alimentów do rąk córki (jako wierzycielki), to bezprzedmiotowe byłoby dążenie przez Panią do formalnego zaangażowania w sprawę ojca wierzycielki alimentacyjnej; jeśli jednak (według dotyczącego alimentów na jej rzecz orzeczenia lub ugody) to on jest uprawniony przyjmować alimenty Państwa córce należne, to proszę rozważyć „wskazanie” (najlepiej w pozwie) również owego Pana (jako uczestnika, a może nawet pozwanego). Celem takowego „wskazania” byłoby uniknięcie ryzyka w związku z ewentualnym (np. związanym z nieporozumieniem lub czyjąś faktyczną zemstą) prowadzeniem postępowania karnego w sprawie uchylania się od alimentacji – a takie przestępstwo stypizowano w art. 209 Kodeksu karnego (K.k.). Niestety, zdarza się kierowanie do odbycia kary pozbawienia wolności osób, które skazano (także wyrokiem zaocznym) „z art. 209 K.k.”, chociaż ludzie ci faktycznie płacili alimenty bezpośrednio swym już pełnoletnim dzieciom – mając to na uwadze, proponuję dążyć do chronienia się przed takiego rodzaju ryzykiem.

Alimenty na córkę, która założyła rodzinę – sprzeczność z zasadami współżycia społecznego

Płacone przez Panią alimenty faktycznie służą zaspokajaniu potrzeb rodziny, którą Pani córka założyła ze swym mężem. Skoro małżeństwo (art. 1 K.r.o.) jest związkiem jednego mężczyzny z jedną kobietą (także z uwagi na art. 18 Konstytucji RP), to także prawny obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny (art. 27 K.r.o.) spoczywa wyłącznie na małżonkach. Spoczywający na rodzicach obowiązek alimentacyjny wobec ich dziecka (dzieci) został wyróżniony przez ustawodawcę – zwłaszcza w art. 133 K.r.o. (choć i w nim wskazano okoliczności mogące ułatwiać obronę przez formalizacją obowiązku alimentacyjnym, np. unikanie brania odpowiedzialności za siebie przez już pełnoletnie dziecko). Skoro owi małżonkowie uzyskują (w kategoriach ekonomicznych) wparcie dla zaspokajania potrzeb założonej przez nich rodziny pod pozorem uzyskiwanych przez Pani córkę od Pani alimentów, to można by nawet mówić o wyłudzeniu. Niestety, ciągle trwająca formalizacja obciążającego Panią obowiązku alimentacyjnego może być traktowana jako okoliczność przemawiająca przeciwko ściganiu karnemu za wyłudzenie (art. 286 K.k.) – oczywiście, jakiś prokurator może zdecydować się na ściganie karne, ale wolę zasygnalizować spore prawdopodobieństwo innego wariantu. Za to zaistniała sytuacja (małżeństwo, dziecko wierzycielki alimentacyjnej) może przemawiać za tym, że zachodzi sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (przyda się uważna lektura art. 144¹ K.r.o.).

Niekiedy dochodzone są alimenty od dziadków na rzecz wnucząt (z czym często wiąże się obiektywna krzywda ludzka, a przynajmniej silne poczucie skrzywdzenia). Jednak nawet w takich przypadkach kluczową okolicznością jest orzeczenie sądu (np. formalizujące obowiązek alimentacyjny dziadków na rzecz wnuczęcia). Pani aktualnie (i oby również w przyszłości) jest wolna od obowiązku alimentacyjnego na rzecz swojego wnuka (wnuczki). Mamy więc kolejny argument – a warto pamiętać o możliwie szybkim przedstawianiu argumentów oraz dowodów (art. 6 K.c., art. 232 K.p.c.), zwłaszcza z uwagi na potrzebę odpowiedniej aktywności w postępowaniu cywilnym (art. 230 K.p.c.).

Skoro Pani zięć jest zobowiązany przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny (art. 27 K.r.o. – a obowiązek taki może być dochodzony na drodze sądowej (art. 28 K.r.o.) – którą założył ze swą żoną, to proszę również rozważyć ewentualne wskazanie go (np. w Pani pozwie) jako uczestnika postępowania.

Sytuacja materialna wierzycielki alimentacyjnej – dowody, przedstawienie dokumentów na żądanie sądu

W postępowaniu dowodowym (art. 227 i następne K.p.c.) może się przydać zawnioskowanie o zażądanie przez sąd następujących dokumentów: odpisu aktu małżeństwa (Pani córki i jej męża), odpisu aktu urodzenia och dziecka, dokumentów (od pracodawcy oraz od Krajowej Administracji Skarbowej) na okoliczność dochodów Pani córki (za kilka ostatnich lat) i jej męża (za okres od ożenienia się z Pani córką), dokumentów dotyczący otrzymanych świadczeń w związku z Pani wnukiem przez jej rodziców, dokumentów (np. z uczelni) dotyczących czasu pobierania nauki przez wierzycielkę alimentacyjną; ochrona danych osobowych (w przepisach prawnych oraz z uwagi na sposób podejścia) może poważnie utrudniać pozyskanie dokumentów przez Panią, więc tym bardziej przyda się wnioskowanie o zażądanie dokumentów przez sąd.

Ubóstwo w rodzinie

Pobieranie od Pani alimentów przez córkę (już żonę i matkę) da się interpretować także jako przejaw lub skutek ubóstwa w rodzinie, którą ona założyła ze swym mężem. W związku z tym – szczególnie z uwagi na dobro dziecka (to jest Pani wnuka) – zasadne mogłoby okazać się powiadomienie o możliwym problemie zarówno „opieki społecznej”, jak i „sądu opiekuńczego” (czyli jednego z wydziałów miejscowo właściwego sądu rejonowego).

Alimentacja (art. 128 i następne K.r.o.) ma konstrukcję zobowiązania (art. 353 K.c.) – stąd określenia: „wierzyciel” oraz „dłużnik”. To także przemawia za indywidualizacją zagadnień alimentacyjnych. Być może (Pani potrafi to ocenić) błędem była faktyczna rezygnacja z alimentów na rzecz drugiej córki – tej, która zamieszkała z Panią.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
3. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59